حملونقل به معنای جامع آن شامل مدیریت، زیربنا و روبنا (ناوگان) از نیازهای اساسی جوامع امروزی است به طوری که در هر کشور برای اعتلای توان اقتصادی، فرهنگی، امنیتـی و سیاسـی، داشـتن شـبکه حمـل و نقلـی گـسترده و قابـل اطمینان از نیازهای اولیه محسوب میشود. حتی بعضی از کارشناسان، حملونقل را ستون فقرات اقتصاد نامیدهاند.امروزه حمل و نقل یکی از اجزای مهم اقتصاد ملی محسوب می شود و دربرگیرنده فعالیتهای گسترده در همه زمینههای تولید، توزیع و مصرف کالا و خدمات جریان داشته و در مجموعه فعالیتهای اقتصادی نقش غیرقابل انکـاری عهـده دارد. بدون وجود شبکه حملونقل، تاسیسات و تجهیزات جانبی و ناوگـان مطلـوب، تـصور رشـد و توسـعه عمـومی کـشور غیرممکن به نظر میرسد.رشد و توسـعه اقتـصاد جهـانی، تـلاش کشورها برای استفاده بهینه از توانمندیها و فرصتهای در اختیار و فشرده شدن رقابت در عرصـههـای جهـانی موجـب شد تا حملونقل به واسطه نقش مستقیمی که در کاهش هزینههای تمام شده تولید و دسترسی به بازار و در نهایـت افزایش توان رقابت در عرصه تجارت بینالملل بهویژه برای کشورهای با حجم تجارت خارجی بالا، از جایگاه رفیعی در مدیریت، برنامهریزی و سرمایهگذاری و حتی تحقیقات برخـوردار شود. تـاثیر چنین ویژگی سبب شده تا نگرشهای گذشته نسبت به حملونقل تغییر یابد و به حملونقل به عنـوان یـک بخـش اقتصادی-خدماتی مهم نگریسته شود. این ویژگیها، در ترانزیت و حملونقل بینالمللی ضریب میگیرد و درجه اهمیت آن دوچندان میشود.
ایران با موقعیت جغرافیای مناسبی که در حوزه حملونقل بینالمللی دارد، میتواند از فرصت ایجاد شده استفاده و نقش عمدهای را در حملونقل داخلی و بینالمللی ایفا کند. امروزه کریدورهای ترازیتی به عرصه جنگ کریدوری تبدیل شده و همه کشورها به دنبال اختصاص سهم قابلتوجهی در این کریدورها هستند.اهمیت ایران به عنوان شاهراه تجارت جهانی شهرتی چند هزار ساله دارد که جاده ابریشم و ترانزیت هند و روسیه از مسیر ایران در دوره صفویه گواه آن هستند. ایران به واسطه جانمایی در جهتهای شمال-جنوب و شرق-غرب همواره به عنوان یکی از کلیدیترین بازیگران کریدورهای تجاری مطرح بودهاست.ایران از طریق مرزهای خاکی یا آبی با پانزده کشور همسایه است که وجود این تعداد کشور، دسترسی به سواحل خزر و مرزهای آسیای میانه و قفقاز در شمال و دسترسی گسترده آن به سواحل راهبردی خلیج فارس، تنگه هرمز و سواحل مُکران در جنوب، باعث شده تا این کشور در نقشه ژئوپلیتیک جهانی برای ساماندهی به مبادلات چند هزار میلیارد دلاری منطقه و فرامنطقه، از موقعیتی بی نظیر نسبت به سایر کشورها برخوردار باشدکارشناسان بر این باورند واقع شدن ایران در میانه کمربند اتصالی شرق به غرب به عنوان یکی از کوتاه ترین ایمن ترین راههای دسترسی حملونقل و تجارت کالا بین دو قطب اقتصادی یعنی چین و اروپا در کنار تنوع کریدورهایی که از مسیرهای دریایی، جادهای، ریلی و هوایی ایران عبور میکنند، موقعیت استراتژیک منحصر به فردی را ایجاد کرده تا ظرفیت ایران تنها به کریدور شمال-جنوب و سایر دسترسیهای منطقهای محدود نگردد.
در چند سال گذشته، ترانزیت کالا از خاک ایران رشد قابلتوجه و پیوستهای داشته است به طوری که ترانزیت خارجی ۵.۵۱ میلیون تن در سال ۱۳۹۹ به ۱۶.۳۴ میلیون تن در سال ۱۴۰۲ رسیده است.فرود عسگری، رئیس کل گمرک ایران با اعلام این که ترانزیت خارجی از مسیر ایران در ۹ ماهه امسال با ۳۱ درصد افزایش به رقم ۱۶ میلیون و ۵۰۰ هزار تن رسید، اظهار داشت: گمرکات شهیدرجایی، پرویزخان و باشماق، سه گمرک عمده مبدا ترانزیت بودند که در ۹ ماهه نخست سال جاری بیشترین میزان کالاهای ترانزیتی در بین گمرکات مبدا را به خود اختصاص دادند.وی ادامهداد: در این مدت ۴.۴ میلیون تن کالا از مبدا گمرک منطقه ویژه شهید رجایی، ۳.۸ میلیون تن از گمرک پرویزخان و ۲.۳ میلیون تن از مبدا گمرک باشماق انجام گرفته است.به گفته عسگری، در مجموع ۱۰.۵ میلیون تن از کل ترانزیت خارجی از مسیر ایران در این مدت، از مبدا گمرکات منطقه ویژه شهید رجایی، پرویزخان و باشماق بوده است.امین ترفع، رئیس مرکز امور بینالملل وزارت راهوشهرسازی در دومین همایش ملی ترانزیت با عنوان «ایران، دیپلماسی کریدوری» اظهار کرد: تا پایان امسال به رکورد ترانزیت ۲۰ میلیون تن دست خواهیم یافت و برای رسیدن به اهداف برنامه هفتم یعنی ۴۰ میلیون تن در سال، باید به ترانزیت ۳ میلیون تن در ماه برسیم که این رقم اکنون یک و نیم میلیون تن است که البته ظرفیت ما بیشتر از این رقم برآورد میشود.
مهدی باقری، کارشناس حملونقل و ترانزیت عنوان کرد دستاوردهای ترانزیتی کشور و ثبت رکوردهای امیدوارکننده و جهشهای تجاری در چند سال گذشته که ناشی از پیمانهای دوجانبه و چندجانبه بینالمللی است، زمینه پررنگتر شدن نقش ایران در معادلات قدرت منطقهای و فرامنطقهای را فراهم کردهاست.وی ادامه داد: تثبیت روند افزایشی عملکرد ترانزیت در چند سال گذشته، شرایط لازم و مساعد برای جهش ترانزیت کشور در سالهای آتی بهویژه در سالهای برنامه هفتم توسعه کشور را فراهم کرده که با توجه به اقدامات و برنامههای سختافزاری و نرمافزاری مدنظر، انتظار میرود در سالهای آینده جهش این عملکرد را با توجه به ظرفیتهای بالقوه ترانزیتی کشور شاهد باشیم.باقری در انتها اظهار کرد: نقش موثر کریدورها در شکلدهی معادلات اقتصادی و ژئوپلیتیکی موجب افزایش قابلتوجه مناسبات اقتصادی و تجاری با کشورهای ذینفع و همکار و افزایش وزن ژئوپلیتیکی کشورمان به عنوان یک بازیگر کلیدی در نظم نوین منطقهای و جهانی خواهد شد.